Στατιστικές Εξωτερικού Εμπορίου

Οι στατιστικές εξωτερικού εμπορίου καλύπτουν τόσο τις συναλλαγές αγαθών μεταξύ Κρατών Μελών όσο και τις συναλλαγές με Τρίτες Χώρες.

Πηγές Στοιχείων:

• Ενδοκοινοτικό Εμπόριο

Μέχρι την 1η Μαΐου 2004 οι εισαγωγές και εξαγωγές αγαθών μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) ως επίσης και οι συναλλαγές με Τρίτες Χώρες (χώρες εκτός ΕΕ) καταγράφονταν στα Ενιαία Διοικητικά Έγγραφα (ΕΔΕ) και τα αγαθά υπόκειντο σε τελωνειακό έλεγχο. Ως συνέπεια της ένταξής μας στην ΕΕ καταργήθηκαν οι τελωνειακοί έλεγχοι μεταξύ των κρατών μελών και κατ΄ επέκταση έπαυσε η υποχρέωση υποβολής των ΕΔΕ για τη διακίνηση αγαθών εντός του ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου· εξακολούθησε όμως να ισχύει για τις συναλλαγές με Τρίτες Χώρες. Ο μηχανισμός των ΕΔΕ, πριν την κατάργηση του,  αποτελούσε την βάση για τη συλλογή πληροφοριών και στατιστικών του εξωτερικού εμπορίου. Η ΕΕ, αναγνωρίζοντας την ανάγκη να καλυφθούν τα κενά που δημιουργούσε η κατάργηση των ΕΔΕ, επινόησε και θέσπισε σε νομοθεσία το Σύστημα Στατιστικών Ενδοκοινοτικού Εμπορίου (INTRASTAT - Intracommunity Statistics).

Οι στατιστικές ενδοκοινοτικού εμπορίου καταρτίζονται χρησιμοποιώντας πληροφορίες κυρίως από δύο πηγές. Η κύρια πηγή στατιστικής πληροφόρησης είναι το σύστημα INTRASTAT, στο οποίο οι στατιστικές πληροφορίες που απαιτούνται, παρέχονται με μηνιαίες δηλώσεις που υποβάλλονται από τον υπόχρεο παροχής των στατιστικών πληροφοριών στις αρμόδιες εθνικές υπηρεσίες και καλύπτουν τη διακίνηση εμπορευμάτων που εγκαταλείπουν το Κράτος Μέλος αποστολής και τη διακίνηση εμπορευμάτων που εισέρχονται στο Κράτος Μέλος άφιξης.

Η δεύτερη πηγή στατιστικής πληροφόρησης για το ενδοκοινοτικό εμπόριο αγαθών είναι οι φορολογικές δηλώσεις. Ανεξάρτητα από την υποχρέωση ή μη της υποβολής της δήλωσης INTRASTAT, τα εγγεγραμμένα στο Μητρώο ΦΠΑ πρόσωπα που πραγματοποιούν ενδοκοινοτικές συναλλαγές δηλώνουν τη στατιστική αξία των συναλλαγών αυτών στη φορολογική τους δήλωση. Τα στοιχεία αυτά είναι απαραίτητα για τον προσδιορισμό των υπόχρεων παροχής πληροφοριών, για τον έλεγχο των παρεχόμενων πληροφοριών και για τον καταρτισμό και τήρηση του Μητρώου των ενδοκοινοτικών φορέων.

• Εμπόριο με Τρίτες Χώρες

Οι στατιστικές πληροφορίες για το εμπόριο με Τρίτες Χώρες παρέχονται απευθείας από τις τελωνειακές αρχές. Οι πληροφορίες συλλέγονται κυρίως από τα μηχανογραφημένα συστήματα των τελωνειακών αρχών για εισαγωγές (σύστημα ‘ΘΗΣΕΑΣ’) και για τις εξαγωγές.

• Επιπρόσθετα, για την κατάρτιση των στατιστικών εξωτερικού εμπορίου της Κύπρου χρησιμοποιούνται στοιχεία κι από άλλες διοικητικές πηγές, όπως είναι το Υφυπουργείο Ναυτιλίας, το τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας και διεθνείς βάσεις δεδομένων για πλοία. Για τις ειδικές κατηγορίες προϊόντων όπως είναι τα πλοία, διεξάγονται στις περιπτώσεις όπου θεωρείται αναγκαίο, ειδικές έρευνες από την Στατιστική Υπηρεσία.

Περίοδος Αναφοράς:

• Στατιστικές Ενδοκοινοτικού Εμπορίου: Ως περίοδος αναφοράς νοείται ο ημερολογιακός μήνας αποστολής ή άφιξης των εμπορευμάτων.

• Στατιστικές Εμπορίου με Τρίτες Χώρες: Ως περίοδος αναφοράς νοείται ο ημερολογιακός μήνας όπου οι τελωνειακές αρχές αποδέχονται και αποδεσμεύουν τις διασαφήσεις.

Σύστημα Καταγραφής:

Στατιστικές Εμπορίου με Τρίτες Χώρες: Οι στατιστικές για τις εμπορικές συναλλαγές με Τρίτες Χώρες καταρτίζονται με βάση το "general trade system" το οποίο περιλαμβάνει εμπορεύματα τα οποία εισέρχονται ή εξέρχονται στην/από την Κύπρο περιλαμβανομένων των εμπορευμάτων που εισέρχονται/εξέρχονται σε/από αποθήκες τελωνειακής αποταμίευσης και ελεύθερες ζώνες, με εξαίρεση το εμπόριο διαμετακόμισης ή την μεταφόρτωση αγαθών. Το εμπόριο που σχετίζεται με την υπό οιονεί διαμετακόμιση, περιλαμβάνεται στις στατιστικές εισαγωγών και εξαγωγών με Τρίτες Χώρες. Εμπορεύματα τα οποία εισάγονται ή εξάγονται προσωρινά (λιγότερο από 2 χρόνια), χωρίς να υπάρχει αλλαγή νομικής ιδιοκτησίας δεν περιλαμβάνονται στις στατιστικές εμπορίου με Τρίτες Χώρες (με εξαίρεση τα εμπορεύματα που έχουν υποστεί επεξεργασία).

Επιπρόσθετα, οι στατιστικές εμπορίου με Τρίτες Χώρες περιλαμβάνουν το εμπόριο που αφορά στις ειδικές κινήσεις προϊόντων π.χ. πλοία και αεροσκάφη των οποίων η οικονομική ιδιοκτησία μεταφέρεται από ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο εγκατεστημένο σε μια Τρίτη Χώρα σε ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο εγκατεστημένο στην Κύπρο καταχωρούνται στις εισαγωγές.

Στατιστικές Ενδοκοινοτικού Εμπορίου: Οι στατιστικές για τις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ Κρατών Μελών καλύπτουν τις αποστολές και τις αφίξεις εμπορευμάτων.

Οι αφίξεις καλύπτουν τα ακόλουθα εμπορεύματα που εισέρχονται στο Κράτος Μέλος άφιξης και τα οποία αποστάληκαν αρχικά από άλλο Κράτος Μέλος:

α) Ενωσιακά εμπορεύματα, εκτός από εμπορεύματα σε απλή κυκλοφορία μεταξύ Κρατών Μελών.

β) Εμπορεύματα που είχαν τεθεί προγενέστερα στο Κράτος Μέλος αποστολής υπό το τελωνειακό καθεστώς της τελειοποίησης για επανεξαγωγή ή της μεταποίησης υπό τελωνειακό έλεγχο και τα οποία διατηρούνται υπό το τελωνειακό καθεστώς της τελειοποίησης υπό τελωνειακό έλεγχο ή τίθεται σε ελεύθερη κυκλοφορία στο Κράτος Μέλος άφιξης.

γ) Για ειδικά εμπορεύματα ή ειδική κυκλοφορία εφαρμόζονται διαφορετικές διατάξεις π.χ. πλοία και αεροσκάφη των οποίων η οικονομική ιδιοκτησία μεταφέρεται από ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο εγκατεστημένο σε ένα Κράτος Μέλος σε ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο εγκατεστημένο στην Κύπρο καταχωρούνται στις αφίξεις.

Οι αποστολές καλύπτουν τα ακόλουθα εμπορεύματα που εξέρχονται από το Κράτος Μέλος αποστολής με προορισμό άλλο Κράτος Μέλος:

α) Ενωσιακά εμπορεύματα, εκτός από εμπορεύματα σε απλή κυκλοφορία μεταξύ Κρατών Μελών;

β) Εμπορεύματα που έχουν τεθεί στο Κράτος Μέλος αποστολής υπό το τελωνειακό καθεστώς της τελειοποίησης για επανεξαγωγή ή της μεταποίησης υπό τελωνειακό έλεγχο;

γ) Για ειδικά εμπορεύματα ή ειδική κυκλοφορία εφαρμόζονται διαφορετικές διατάξεις π.χ. πλοία και αεροσκάφη των οποίων η οικονομική ιδιοκτησία μεταφέρεται από ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο εγκατεστημένο στην Κύπρο σε ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο εγκατεστημένο σε άλλο Κράτος Μέλος καταχωρούνται στις αποστολές.

Τα στατιστικά στοιχεία ενδοκοινοτικού εμπορίου δεν περιλαμβάνουν στατιστικές για τη διαμετακόμιση.

Εμπορεύματα τα οποία εισάγονται ή εξάγονται προσωρινά (λιγότερο από 2 χρόνια), και η αποστολή/άφιξη δεν πρέπει να δηλωθεί σαν ενδοκοινοτική παράδοση/απόκτηση για σκοπούς ΦΠΑ, δεν περιλαμβάνονται στις στατιστικές ενδοκοινοτικού εμπορίου (με εξαίρεση τα εμπορεύματα που έχουν υποστεί επεξεργασία).

Στατιστικά Κατώφλια: 

• Κατώφλια Εμπορίου με Τρίτες Χώρες: Οι στατιστικές που καταρτίζονται για τις εμπορικές συναλλαγές με Τρίτες Χώρες δεν περιλαμβάνουν εισαγωγές και εξαγωγές εμπορευμάτων όπου η αξία τους δεν υπερβαίνει το τελωνειακό κατώφλι.

• Κατώφλια Ενδοκοινοτικού Εμπορίου: Από την 1η Μαΐου 2004 κάθε πρόσωπο εγγεγραμμένο στο Μητρώο ΦΠΑ που αποστέλλει αγαθά σε ή/και παραλαμβάνει αγαθά από άλλα Κράτη Μέλη, η αξία των οποίων υπερβαίνει τα στατιστικά κατώφλια/όρια απαλλαγής που ισχύουν για τον εκάστοτε χρόνο, υποχρεούται να υποβάλλει κάθε μήνα στο Τμήμα Φορολογίας τη δήλωση INTRASTAT τόσο για τις αποστολές όσο και για τις αφίξεις αγαθών.  Στην περίπτωση όπου η αξία των συνολικών αφίξεων ή/και αποστολών ενός εμπορευόμενου, δεν υπερβαίνει τα στατιστικά κατώφλια, τότε τα στοιχεία συλλέγονται μέσω των δηλώσεων ΦΠΑ.

Η υποχρέωση παροχής πληροφοριών που απαιτούνται στο σύστημα INTRASTAT δημιουργείται αν η αξία των αφίξεων ή / και αποστολών του προηγούμενου έτους:

(α) υπερβαίνει τα όρια που καθορίστηκαν για το τρέχον έτος, οπότε ο εμπορευόμενος έχει υποχρέωση για υποβολή της δήλωσης INTRASTAT για το τρέχον έτος (ανεξάρτητα αν κατά το προηγούμενο έτος υπέβαλλε ή όχι δηλώσεις INTRASTAT).

(β) δεν υπερβαίνει τα όρια που καθορίστηκαν για το τρέχον έτος, ο εμπορευόμενος πρέπει κατά το τρέχον έτος να προσθέτει κάθε μήνα την αξία των αφίξεων ή/ και των αποστολών και κατά το μήνα στον οποίο διαπιστώνει ότι η συνολική αυτή αξία έχει υπερβεί τα όρια.

Στατιστικές εξωτερικού εμπορίου, καταρτίζονται σε μηνιαία και ετήσια βάση.

Οι στατιστικές εξωτερικού εμπορίου, δημοσιεύονται στην πύλη της Στατιστικής Υπηρεσίας, υπό μορφή δελτίων τύπου, προκαθορισμένων πινάκων και ηλεκτρονικών εκδόσεων. Υπάρχουν, επίσης, διαθέσιμοι πίνακες μέσω της διαδραστικής online βάσης δεδομένων της Στατιστικής Υπηρεσίας, CYSTAT-DB (Στατιστικό υπόθεμα: Εξωτερικό Εμπόριο), ενώ διαθέσιμα στοιχεία υπάρχουν και στον ιστότοπο της Eurostat.

Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα δημοσιεύονται στις 40 ημέρες μετά το μήνα αναφοράς, ενώ τα αναλυτικά αποτελέσματα στις 70 ημέρες μετά το μήνα αναφοράς.

Τα στοιχεία είναι συγκρίσιμα διαχρονικά.

Στατιστική Αξία

Η στατιστική αξία είναι η αξία που υπολογίζεται στα εθνικά σύνορα. Η στατιστική αξία βασίζεται στην τελωνειακή αξία ή στο τιμολογημένο ποσό και περιλαμβάνει επιπρόσθετα μόνο τις συναφείς δαπάνες (ναύλος, ασφάλεια) στην περίπτωση των εξαγωγών/αποστολών οι οποίες αφορούν το τμήμα της διαδρομής το οποίο βρίσκεται επί του στατιστικού εδάφους της Κύπρου και στην περίπτωση των εισαγωγών/αφίξεων αφορούν το τμήμα της διαδρομής το οποίο βρίσκεται εκτός του στατιστικού εδάφους της Κύπρου. Πρόκειται για την αξία σε FOB (ελεύθερο επί του πλοίου), για τις εξαγωγές/αποστολές και για την αξία σε CIF (κόστος, ασφάλεια και ναύλος), για τις εισαγωγές/αφίξεις.

Η στατιστική αξία βασίζεται στην τελωνειακή αξία στην περίπτωση του εμπορίου με Τρίτες Χώρες και στην τιμολογημένη αξία στην περίπτωση του ενδοκοινοτικού εμπορίου. Στο σύστημα INTRASTAT δεν είναι όλοι οι εμπορευόμενοι υπόχρεοι να παρέχουν την στατιστική αξία των αγαθών. Σε αυτές τις περιπτώσεις η στατιστική αξία υπολογίζεται με βάση το τιμολογημένο ποσό που δηλώνεται στην δήλωση INTRASTAT εφαρμόζοντας τους κατάλληλους συντελεστές προσαρμογής.

Στις περιπτώσεις όπου τα εμπορεύματα που εισάγονται ή εξάγονται έχουν υποστεί επεξεργασία, η στατιστική αξία που καθορίζεται είναι η συνολική αξία του προϊόντος πριν και μετά την επεξεργασία, όχι μόνο η επιπρόσθετη αξία από την επεξεργασία.

Ποσότητες

Καθαρή μάζα

Η συνηθέστερη μονάδα μέτρησης της ποσότητας που χρησιμοποιείται στη συλλογή των στοιχείων του εξωτερικού εμπορίου είναι η καθαρή μάζα, δηλαδή το καθαρό βάρος των εμπορευμάτων εξαιρουμένης της συσκευασίας τους.

Συμπληρωματικές μονάδες

Συμπληρωματικές μονάδες μέτρησης της ποσότητας των εμπορευμάτων θεωρούνται όλες οι άλλες μονάδες εκτός από την καθαρή μάζα, για παράδειγμα τα λίτρα, τα τετραγωνικά μέτρα, τα κομμάτια, κλπ. Συμπληρωματική μονάδα μέτρησης έχουν συγκεκριμένα εμπορεύματα όπως αυτή καθορίζεται στην ετήσια έκδοση της συνδυασμένης ονοματολογίας προϊόντων (CN8).

Εγχώρια παραγόμενα και ξένα εμπορεύματα

Εγχώρια παραγόμενα εμπορεύματα είναι τα εμπορεύματα που παράγονται εξ’ ολοκλήρου στην Κύπρο ή εμπορεύματα που παράχθηκαν σε άλλη χώρα (έκτος Κύπρου) αλλά πραγματοποιήθηκε εντός Κύπρου οικονομικά ουσιαστική μεταποίηση ή επεξεργασία που οδήγησε στην κατασκευή νέου προϊόντος ή αντιπροσωπεύει σημαντικό στάδιο της διαδικασίας κατασκευής.

Ξένα εμπορεύματα είναι τα εμπορεύματα που παράχθηκαν σε άλλη χώρα εκτός Κύπρου.

Εμπορικός Εταίρος

Οι εξαγωγές και αποστολές εμπορευμάτων καταρτίζονται με βάση τη χώρα προορισμού, δηλ. το τελευταίο κράτος το οποίο, κατά τη στιγμή της εξαγωγής/αποστολής είναι γνωστό ότι αποστέλλονται τα εμπορεύματα.

Ως εμπορικός εταίρος για τις εισαγωγές νοείται η χώρα καταγωγής των εμπορευμάτων, δηλ. η χώρα στην οποία τα εμπορεύματα παράγονται εξ’ ολοκλήρου. Ένα εμπόρευμα, στην παραγωγή του οποίου εμπλέκονται δύο ή περισσότερες χώρες, κατάγεται από την χώρα στην οποία συντελέστηκε η τελευταία, οικονομικά ουσιαστική μεταποίηση ή επεξεργασία που πραγματοποιήθηκε σε επιχείρηση, εξοπλισμένη με τα μέσα που απαιτούνται για το σκοπό αυτό και οδήγησε στην κατασκευή νέου προϊόντος ή αντιπροσωπεύει σημαντικό στάδιο της διαδικασίας κατασκευής.

Ως Κράτος Μέλος εταίρος νοείται το Κράτος Μέλος προέλευσης, κατά την άφιξη. Ως Κράτος Μέλος προέλευσης, κατά την άφιξη, θεωρείται το Κράτος Μέλος αποστολής, όταν τα εμπορεύματα εισέρχονται απευθείας από άλλο Κράτος Μέλος. Στην περίπτωση που τα εμπορεύματα, πριν να φτάσουν στο Κράτος Μέλος άφιξης, εισήλθαν σε ένα ή περισσότερα κράτη µέλη υπό διαμετακόμιση και στα εν λόγω κράτη, έκαναν στάση ή αποτέλεσαν αντικείμενο νοµικών πράξεων που δεν περικλείονται στη μεταφορά τους (π.χ. μεταβίβαση κυριότητας), ως Κράτος-Μέλος προέλευσης θεωρείται το τελευταίο Κράτος Μέλος όπου πραγματοποιήθηκαν τέτοιες στάσεις ή πράξεις.

Το Ηνωμένο Βασίλειο περιλαμβάνεται στο εμπόριο με Τρίτες Χώρες. Οι εισαγωγές από το Ηνωμένο Βασίλειο καταγράφονται βάσει της χώρας προέλευσης μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2020 (τέλος της μεταβατικής περιόδου). Από τον Ιανουάριο 2021 και εντεύθεν, όσον αφορά το εμπόριο με την Βόρειο Ιρλανδία οι εισαγωγές καταγράφονται βάσει της χώρας προέλευσης ενώ για το εμπόριο με το Ηνωμένο Βασίλειο (εξαιρουμένης της Βορείου Ιρλανδίας) οι εισαγωγές καταγράφονται βάσει της χώρας καταγωγής. Για αυτούς τους λόγους, τα στατιστικά στοιχεία εισαγωγών από το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι  απόλυτα συγκρίσιμα με αυτά των άλλων Τρίτων Χωρών, για τις περιόδους πριν και μετά το τέλος του 2020.

Ταξινόμηση εμπορευμάτων

Το «Εναρμονισμένο σύστημα περιγραφής και κωδικοποίησης των εμπορευμάτων» (ΕΣ) του Συμβουλίου Τελωνειακής Συνεργασίας (ΣΤΣ) αποτελεί σε όλο τον κόσμο τη βάση για τις ονοματολογίες των στατιστικών του εξωτερικού εμπορίου και για τα τελωνειακά δασμολόγια.

Η κατάταξη των εμπορευμάτων βασίζεται στη συνδυασμένη ονοματολογία. Η Συνδυασμένη Ονοματολογία (ΣΟ) είναι η ονοματολογία των εμπορευμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία ικανοποιεί τις απαιτήσεις των στατιστικών του εξωτερικού εμπορίου.

Ονοματολογία χωρών και εδαφών

Η κάθε χώρα, είτε αυτή είναι άλλο Κράτος Μέλος είτε Τρίτη Χώρα, προσδιορίζεται από τον κωδικό που της έχει δοθεί στην ισχύουσα έκδοση της ονοματολογίας των χωρών, όπως αυτή ορίζεται από τον Εκτελεστικό Κανονισμό (ΕΕ) 2020/1470 της Επιτροπής. Από τον Ιανουάριο 1999,η αλφαβητική κωδικοποίηση των χωρών και εδαφών βασίζεται στο ισχύον πρότυπο ISO alpha-2 σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Κοινοτικής νομοθεσίας.

Η Νομοθεσία που διέπει τις στατιστικές ενδοκοινοτικού εμπορίου αγαθών είναι ο περί Στατιστικών των Συναλλαγών Αγαθών μεταξύ Κρατών Μελών (INTRASTAT) Νόμος του 2004 (Ν. 38(Ι)/2004),  ο περί Επίσημων Στατιστικών Νόμος του 2021 (Ν. 25(Ι)/2021), καθώς επίσης και οι σχετικοί Κανονισμοί της ΕΕ.

Η Νομοθεσία που διέπει τις στατιστικές εμπορίου με Τρίτες Χώρες είναι ο περί Επίσημων Στατιστικών Νόμος του 2021 (Ν. 25(Ι)/2021), καθώς επίσης και οι σχετικοί Κανονισμοί της ΕΕ.

21/10/2021