Στατιστικη Υπηρεσια – Ιστορικη Ανασκοπηση

Ιδρύθηκε το 1950 ως μια μικρή διοικητική μονάδα, αναβαθμίστηκε μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου το 1960 και μέχρι τον Ιανουάριο του 2000 έφερε την ονομασία Τμήμα Στατιστικής και Ερευνών. Υπάγεται διοικητικά στο Υπουργείο Οικονομικών, διατηρεί όμως την αυτονομία της σε τεχνικά θέματα και έχει την αποκλειστική ευθύνη για την επιλογή της μεθοδολογίας, τεχνικής, ορισμών και διαδικασιών για την υλοποίηση των προγραμμάτων στατιστικών δραστηριοτήτων, καθώς και για τη δημοσιοποίηση των στατιστικών δεδομένων που παράγει.

Σταθμοι στην Ιστορια της Στατιστικης Υπηρεσιασ

Πριν το 1950: Τα πρώτα στατιστικά στοιχεία

Αν και δεν υπήρχε αρμόδιο κυβερνητικό τμήμα για την παραγωγή στατιστικών πριν το 1950, στατιστικά στοιχεία για την Κύπρο υπήρχαν από παλαιότερα χρόνια και καταρτίζονταν κυρίως από διοικητικά αρχεία όπως το ληξιαρχείο, τελωνειακά έντυπα εξωτερικού εμπορίου, αρχεία παιδείας, γεωργίας κ.α..Τα στοιχεία αυτά δημοσιοποιούνταν κυρίως στην Ετήσια Έκθεση για την Κύπρο της αποικιοκρατικής Βρετανικής Διοίκησης. Το 1881 διεξάχθηκε, από την τότε Βρετανική Διοίκηση, η πρώτη Απογραφή Πληθυσμού για την Κύπρο και συνεχίστηκε έκτοτε σχεδόν ανά δεκαετία.

1950-1959: Ολιγάριθμες στατιστικές

Για πρώτη φορά λειτούργησε εξειδικευμένο τμήμα για στατιστικές, ως μια μικρή διοικητική μονάδα της τότε Βρετανικής Διοίκησης. Στη δεκαετία του 1950 παράγονταν ολιγάριθμες στατιστικές, που αφορούσαν κυρίως το εξωτερικό εμπόριο, τις τιμές, τη γεωργική παραγωγή, τον πληθυσμό, τη δημογραφία και τους οικονομικούς λογαριασμούς.

1960-1973: Πρώτα χρόνια της Κυπριακής Δημοκρατίας

Το 1960, με την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, η μικρή διοικητική μονάδα αναβαθμίστηκε και μετονομάστηκε σε Τμήμα Στατιστικής και Ερευνών. Με την αναβάθμιση άρχισαν να διενεργούνται πάνω σε συστηματική βάση απογραφές και έρευνες, όπως για παράδειγμαοι απογραφές Πληθυσμού, Επιχειρήσεων και Γεωργίας.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, το Τμήμα Στατιστικής και Ερευνών άρχισε να επεκτείνει τις επαφές του με Διεθνείς Οργανισμούς, ενώ προχώρησε και στην υιοθέτηση ταξινομήσεων, μεθοδολογιών και ορισμών του Στατιστικού Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών. Παράλληλα, οι στατιστικές που παράγονταν από το Τμήμα, αποτελούσαν τη βάση για καταρτισμό Κυβερνητικών Προγραμμάτων Ανάπτυξης (πενταετή προγράμματα).

Το έτος 1968 αποτελεί σημαντικό σταθμό στην ιστορία της Στατιστικής Υπηρεσίας, καθώς θεσπίστηκε και τέθηκε σε ισχύ ο πρώτος περί Στατιστικής Νόμος, βάσει του οποίου καθορίζονταν οι αρμοδιότητες του Τμήματος Στατιστικής και Ερευνών ως κεντρικού φορέα παραγωγής επίσημων στατιστικών και στατιστικής πληροφόρησης στην Κύπρο.

1974-1979: Τουρκική εισβολή, κατοχή, διαίρεση

Κατά την περίοδο μετά την τούρκικη εισβολή και τη διαίρεση του νησιού το 1974, το Τμήμα Στατιστικής και Ερευνών έπρεπε να προσαρμόσει τις εργασίες του με βάση τις νέες ανάγκες σε στατιστικές που προέκυψαν. Έτσι, το Τμήμα κατάρτιζε στατιστικές και εκτιμήσεις σε σχέση με τις απώλειες παραγωγικών πόρων στις κατεχόμενες περιοχές ενώ στη συνέχεια υποβόηθησε το έργο της Κυβέρνησης για ανασυγκρότηση, με την παραγωγή στατιστικών για την ελεύθερη Κύπρο. Επιπρόσθετα, το Τμήμα παρείχε στατιστική υποστήριξη στην Κυβέρνηση κατά τις  διαπραγματεύσεις για την επίλυση του Κυπριακού προβλήματος.

1980-1997: Ανασυγκρότηση, Αναπτυξιακή πορεία

Από το 1980, το Τμήμα Στατιστικής και Ερευνών υπήρξε ένα από τα πρωτοπόρα κυβερνητικά τμήματα που επεδίωξαν και πέτυχαν την εισαγωγή της τεχνολογίας των ηλεκτρονικών υπολογιστών στη διεξαγωγή των εργασιών και ερευνών της. 

Στα χρόνια που ακολούθησαν, το Τμήμα διεύρυνε τις εργασίες του σημαντικά, καθιερώνοντας τη διεξαγωγή τακτικών ερευνών και βραχυπρόθεσμων δεικτών. Παράλληλα, άρχισε να συμμετέχει ενεργά σε συνέδρια στο εξωτερικό (UN, FAO, ILO, ECE, κλπ.), δίνοντας έτσι το στατιστικό παρόν της Κύπρου και στο διεθνές προσκήνιο. Ακολούθησαν επίσης ανοίγματα προς την κοινωνία, με το Τμήμα Στατιστικής και Ερευνών να ενημερώνει οργανωμένα σύνολα σε σχέση με τις στατιστικές που καταρτίζονταν, να συμμετέχει σε επιτροπές, να παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες σε άλλους φορείς, να διεξάγει εξειδικευμένες έρευνες, να χρησιμοποιεί τα μέσα μαζικής επικοινωνίας για διάδοση στοιχείων και επικοινωνία με το κοινό, κ.α. Το Τμήμα Στατιστικής και Ερευνών ήταν ένα από τα πρώτα κυβερνητικά τμήματα με ιστοσελίδα το 1997.

Για σκοπούς εναρμόνισης του στατιστικού συστήματος της Κύπρου με το αντίστοιχο ευρωπαϊκό, την περίοδο 1992-1993 έγιναν οι πρώτες επαφές του Τμήματος Στατιστικής και Ερευνών με την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.), μέσω της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας (Eurostat).

1998-2008: Ευρωπαϊκή ενσωμάτωση και εκσυγχρονισμός

Το 1998, με την έναρξη των διαπραγματεύσεων για ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.), άρχισε η εφαρμογή προγραμμάτων εναρμόνισης των στοιχείων και μεθοδολογιών της Κύπρου με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά.

Το 2000, τέθηκε σε ισχύ ο νέος περί Στατιστικής Νόμος (Αρ. 15 (Ι) του 2000). Ο νόμος αυτός, ο οποίος δεν είναι πλέον σε ισχύ, αντικατέστησε τον προηγούμενο νόμο του 1968 και ήταν πλήρως εναρμονισμένος με τις πρόνοιες των αντίστοιχων νομοθεσιών που ίσχυαν στα κράτη μέλη της Ε.Ε. Στα πλαίσια του νόμου αυτού, το Τμήμα Στατιστικής και Ερευνών μετονομάστηκε σε Στατιστική Υπηρεσία για να συνάδει με τις αντίστοιχες υπηρεσίες της Ε.Ε. Ο νόμος καθόριζε το νομοθετικό πλαίσιο για τη συλλογή, επεξεργασία και διάδοση των στατιστικών δεδομένων και περιλάμβανε γενικές πρόνοιες που αφορούσαν στο στατιστικό σύστημα της Κύπρου. Επίσης, καθόριζε τις αρμοδιότητες της Στατιστικής Υπηρεσίας και επαναπροσδιόριζε τον ρόλο της ως ο κεντρικός φορέας παραγωγής επίσημων στατιστικών.

Η Στατιστική Υπηρεσία απέκτησε πλέον αναβαθμισμένο ρόλο και λειτουργία στο ευρύτερο στατιστικό σύστημα, καθώς επίσης και συντονιστικό ρόλο για όλες τις στατιστικές που παράγονται στην Κύπρο, τόσο από την ίδια όσο και από άλλες Υπηρεσίες (π.χ. Κεντρική Τράπεζα, Υπουργείο Γεωργίας, Αστυνομία, Πολιτική Αεροπορία, κλπ.).

Το 2004, με την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε., οι εργασίες της Στατιστικής Υπηρεσίας διευρύνθηκαν λόγω νέων υποχρεώσεων από κανονισμούς και οδηγίες της Ε.Ε. και ως επακόλουθο, αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός των ερευνών που διεξάγονταν από την Υπηρεσία. Μέσα στις νέες υποχρεώσεις της Στατιστικής Υπηρεσίας ήταν και η ενεργός συμμετοχή σε επιτροπές, συνέδρια και ομάδες εργασίας της Ε.Ε. (κυρίως της Eurostat), στο Λουξεμβούργο και στις Βρυξέλλες.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Στατιστική Υπηρεσία συνέχισε τη βελτίωση της λειτουργίας της υιοθετώντας τον Κώδικα Ορθής Πρακτικής για τις Ευρωπαϊκές Στατιστικές, αναβαθμίζοντας την εξυπηρέτηση του πολίτη (όπως ιστοσελίδα, οδηγός του πολίτη, αυτόματη ενημέρωση για δημοσιοποιήσεις μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, κέντρο εξυπηρέτησης για ευρωπαϊκές στατιστικές, εβδομαδιαίο ημερολόγιο ανακοινώσεων), αναπτύσσοντας άμεση και τακτική επικοινωνία με όλους τους χρήστες στατιστικών, συμμετέχοντας σε ερευνητικά προγράμματα και αναπτύσσοντας συνεργασίες με ερευνητικά κέντρα της Κύπρου και του εξωτερικού.

Το 2008 η Στατιστική Υπηρεσία είχε να αντιμετωπίσει ακόμη μια πρόκληση, την ένταξη της Κύπρου στην ευρωζώνη. Η Στατιστική Υπηρεσία έγκαιρα κατήρτισε στρατηγικό σχέδιο για την ομαλή μετάβαση από την κυπριακή λίρα στο ευρώ, το οποίο εφαρμόσθηκε με επιτυχία.

2011: Απογραφή Πληθυσμού

Σταθμός για την πορεία της Στατιστικής Υπηρεσίας μπορεί να χαρακτηρισθεί επίσης η Απογραφή Πληθυσμού του 2011. Τον Οκτώβριο του 2012, απονεμήθηκε στη Στατιστική Υπηρεσία το Βραβείο Καινοτομίας 2011 για τον ευρύτερο Δημόσιο Τομέα, της Ομοσπονδίας Εργοδοτών και Βιομηχάνων, για την ανάπτυξη του καινοτόμου συστήματος Cyprus Blaise Integrated Census System (CY-BICS), το οποίο αναπτύχθηκε ειδικά για την Απογραφή Πληθυσμού 2011. Με την εφαρμογή του συστήματος αυτού, επιτεύχθηκε σημαντική μείωση στο κόστος διεξαγωγής της Απογραφής καθώς επίσης, η πολύ έγκαιρη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων. Παράλληλα, διασφαλίστηκε η υψηλή ποιότητα των δεδομένων.

2013 – 2016: Πρόγραμμα Οικονομικής Προσαρμογής (Μνημόνιο)

Κατά το 2013, η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση ανάγκασε την Κύπρο να ενταχθεί στο Πρόγραμμα Οικονομικής Προσαρμογής, για παροχή οικονομικής βοήθειας στην Κύπρο από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Τον Μάρτιο 2013, υπογράφηκε Μνημόνιο Συναντίληψης μεταξύ της Τρόικα (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) και της Κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σύμφωνα με το Μνημόνιο Συναντίληψης, κλιμάκιο από εμπειρογνώμονες της Τρόικα θα πραγματοποιούσε συστηματικές επισκέψεις στην Κύπρο, για παρακολούθηση της προόδου της οικονομίας. Η Στατιστική Υπηρεσία κλήθηκε να υποστηρίξει το έργο της Κυβέρνησης στην επιβολή μέτρων και στην αξιολόγησή τους, με την παροχή επίσημων στατιστικών σε διάφορους τομείς της οικονομίας και κοινωνίας. Οι επίσημες στατιστικές που παράγονταν αποτέλεσαν τη βάση για την αξιολόγηση των μέτρων που λάμβανε η Κυβέρνηση και για τη μετέπειτα πορεία.

Την 31η Μαρτίου 2016, η κυβέρνηση της Κύπρου εξήλθε επίσημα από το Μνημόνιο Συναντίληψης με την Τρόικα μετά από μια περίοδο τριών ετών. Οι αξιολογήσεις της κυπριακής οικονομίας, όμως, δεν θα σταματούσαν και θα εξακολουθήσουν να γίνονται κάθε έξι μήνες μέχρι να αποπληρωθεί το 75% του δανείου που πήρε η Κύπρος. Συνεπώς, η Στατιστική Υπηρεσία συνέχισε και ακόμα συνεχίζει να στηρίζει το έργο της Κυβέρνησης με την παροχή υψηλής ποιότητας στατιστικών, τόσο γενικότερα, αλλά και ειδικότερα για σκοπούς της αξιολόγησης της κυπριακής οικονομίας.

2018: Δέσμευση για την Εμπιστοσύνη στις Στατιστικές

Το Υπουργικό Συμβούλιο σε συνεδρία του στις 16 Οκτωβρίου 2018, με την απόφαση αρ. 85.964, ενέκρινε τη Δέσμευση για την Εμπιστοσύνη στις Στατιστικές. Απώτερος σκοπός της Δέσμευσης είναι η περαιτέρω ενίσχυση της εμπιστοσύνης του κοινού στις επίσημες στατιστικές και για το λόγο αυτό, περιλαμβάνει πρόνοιες σχετικά με ενέργειες που δεσμεύεται να αναλάβει η κυβέρνηση για βελτίωση ή διατήρηση των κατάλληλων συνθηκών για την εφαρμογή του Κώδικα Ορθής Πρακτικής για τις Ευρωπαϊκές Στατιστικές (Κώδικας). Η Δέσμευση αποτελεί δήλωση στήριξης των υφιστάμενων νομοθεσιών και των πολιτικών που εφαρμόζει η Στατιστική Υπηρεσία έτσι ώστε να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της κάτω από τον Κώδικα. Επίσης, διαβεβαιώνει τον πολίτη για την ανεξάρτητη και αντικειμενική φύση της παραγωγής στατιστικών από την Στατιστική Υπηρεσία. Με την έγκριση της Δέσμευσης, η κυβέρνηση διασφαλίζει την επαγγελματική ανεξαρτησία της Στατιστικής Υπηρεσίας και αναγνωρίζει την αξία των επίσημων στατιστικών ως κοινό αγαθό.

Με την δημοσιοποίηση της παρούσας Δέσμευσης, η κυπριακή κυβέρνηση αναλαμβάνει την ευθύνη για το επίπεδο συμμόρφωσης της χώρας στον Κώδικα, ειδικότερα σε σχέση με το θεσμικό πλαίσιο (π.χ. επαγγελματική ανεξαρτησία) και σε εκείνες τις πρόνοιες που περιλαμβάνονται στον Κώδικα αλλά είναι εκτός των αρμοδιοτήτων και του ελέγχου της Στατιστικής Υπηρεσίας, όπως, για παράδειγμα, οι επαρκείς πόροι.

2020: Πανδημία COVID-19

Κατά το 2020, λόγω της πανδημίας της νόσου COVID-19 και των μέτρων αντιμετώπισής της, η Στατιστική Υπηρεσία είχε να αντιμετωπίσει αρκετές προκλήσεις, κυρίως σε σχέση με τον τρόπο διεξαγωγής της συλλογής στοιχείων. Συγκεκριμένα, ενισχύθηκε η πρόσβαση σε διοικητικά αρχεία για  μείωση του διοικητικού φόρτου στους ερωτώμενους, ενώ προωθήθηκε περαιτέρω η διαδικασία συλλογής στοιχείων μέσω διαδικτύου. Επιπρόσθετα, όπου ήταν εφικτό, οι επί τόπου συνεντεύξεις για σκοπούς ερευνών αντικαταστάθηκαν με τηλεφωνικές συνεντεύξεις. Για σκοπούς εκτίμησης του αντικτύπου της πανδημίας COVID-19 στην κοινωνία και οικονομία της χώρας, πολλά ερωτηματολόγια ερευνών τροποποιήθηκαν αναλόγως. Σε αρκετές περιπτώσεις υπήρξε και ανάγκη αναπροσαρμογής της μεθοδολογίας παραγωγής των στατιστικών, κατόπιν υποδείξεων της Eurostat προς όλα τα κράτη-μέλη, έτσι ώστε να λαμβάνεται υπόψη η επίδραση της πανδημίας.

Παρόλες τις δυσκολίες και ιδιαιτερότητες, οι προκλήσεις αντιμετωπίστηκαν αποτελεσματικά, με ευέλικτες ρυθμίσεις, με αποτέλεσμα να μην υπάρξουν παρεκκλίσεις στην υλοποίηση του στατιστικού προγράμματος αλλά ούτε αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα των επίσημων στατιστικών.

2021: Περί Επίσημων Στατιστικών Νόμος του 2021 (Ν.25(Ι)/2021)

Στις 18 Μαρτίου 2021, τέθηκε σε ισχύ ο νέος περί Επίσημων Στατιστικών Νόμος του 2021 (Ν. 25(Ι)/2021). Σκοπός του νέου νόμου είναι η αναθεώρηση και εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας που διέπει την ανάπτυξη, παραγωγή και διάδοση των επίσημων στατιστικών στην Κύπρο. Ο νόμος αυτός αντικαθιστά και καταργεί τον περί Στατιστικής Νόμο, αρ. 15(Ι) του 2000. Οι διατάξεις του συνάδουν επίσης με τις πρόνοιες του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 223/2009 για τις ευρωπαϊκές στατιστικές, με έμφαση στην τελευταία τροποποίησή του με τον Κανονισμό (ΕΕ) 2015/759.

Σήμερα:

Η Στατιστική Υπηρεσία συνεχίζει να διεξάγει τις εργασίες της με τον καλύτερο και αποδοτικότερο δυνατό τρόπο. Καταβάλλεται συνεχής προσπάθεια αναβάθμισης της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρει και προσαρμογής της στις διάφορες κοινωνικο-πολιτικο-οικονομικές συνθήκες που επικρατούν στον τόπο μας.

Διευθυντεσ Στατιστικησ Υπηρεσιασ

1. κ. Σίμος Βασιλείου (1960 – 1962)

2. Δρ. Θεόφιλος Κάκουλλος (1962 - 1963)

3. Δρ. Χάρης Μενελάου (1963 – 1979)

4. Δρ. Εύρος Δημητριάδης (1981 – 1998)

5. κ. Πάμπης Φιλιππίδης (1998 – 2007)

6. κ. Γιώργος Χρ. Γεωργίου (2007 – 2017)

7. κ. Σταύρος Καραγιώργης (2018 – Σήμερα)

Τελευταία ενημέρωση: 28 Απριλίου, 2021.